ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی - درباره ادبیات

آنچه از بررسی نگرش های فلسفی و دینی حاکم بر ذهنیت جوامع مختلف درباره ی زن می توان دریافت حکایت از آن دارد که با توجه به سلطه ی تفکر مردسالاری بر ذهن و ضمیر مردمان (اعم از زن و مرد) در طول سالیان دراز، خوانش های گونه گون فلسفی و دینی سخن گویان ادبیات کلاسیک فارسی هم با دیدی مردانه و مردسالار روایت شده است. گویندگان این دیار، گاه خود آگاه و گاه ناخودآگاه، دست خوش این نوع نگرش بوده و عموما از این زاویه ی دید کلام خود را جاری کرده اند. در نگاه تک بعدی مردسالاری زن برای مرد آفریده شده و هویتی مستقل ندارد. هرجا سخن از هویتی زنانه می رود بیشتر با حیله گری و مکاری زن توأم است. از نظر اینان در ساختار آفرینش، زن موجودی منفعل و حساس و مقهور و مغلوب آفریده شده و مرد در نقطه ی مقابل آن، موجودی فعال و عاقل و قاهر و غالب. در نمادپردازی ادب فارسی عقل و آسمان و خورشید مذکر، و نفس و زمین و ماه مؤنث اند. رمزپردازی زمین به صورت جنس مؤنث خود این نتیجه را در بر دارد که دنیای دون را هم با صفت زنانگی تصور می کنند. دنیا مادری فرزندخوار، حیله گر و اغوا کننده است و به هیچ یک از افراد آدمی رحمی نمی کند. اعتقاد به مؤنث بودن نفس هم منجر به این می شود که در شعر شاعران عرفانی بخش پلید نفس (نفس اماره ) زن شمرده شود، و چون مبارزه با نفس اماره اول قدم طریقت است (اذبح النفس والا فلا تشتغل بترهات الصوفیه) در نتیجه در شعر عرفا کناره گیری از زنان و عدم مصاحبت و مشاورت ایشان توصیه می شود.