اخلاق زمامداری - گزارشی تاریخی از سیره سیاسی امام علی در دوران خلافت

علی (ع) مخالفت سیاسی با حکومت را حق طبیعی افراد جامعه به شمار می آورد آن را به رسمیت می شناخت و در پی ایجاد جامعه ای یکدست و مطیع نبود.همراهی با حکومت و تعارض با آن،نقشی در امتیازات اجتماعی و اقتصادی افراد نداشت و عاملی برای بهره مندی یا محرومیت از امکانات عمومی به حساب نمی آمد .چنین نبود که نزدیکان حکومت و به اصطلاح خودی ها دارای حقوق بیشتری نسبت به دگر اندیشان و ناخودی ها باشند و رشد افراد در جامعه،تابعی از مقدار نزدیکی و همراهی آنان با حکومت باشد.
رفتار مدارا گرانه علی (ع) با منتقدان و مخالفان،زمینه های آزدی بیان و احساس امنیت در صورت اظهارمخالفت را در جامعه ایجاد کرد و در طول حکومت وی افراد می توانستند مخالفت خود را با سیاست های او به راحتی اعلام کنند و البته آسیبی نبینند. در سیره علی(ع) خط قرمزی برای انتقاد از حکومت شخص حاکم وجود نداشت و پاسخ سخن-هر قدر هم که تلخ و موهن بود - تنها با سخن داده می شد،نه با داغ زو درفش.جواب انتقاد،منطق و برهان بود ،نه تهمت و بهتان،و هیچ کس به خاطر مخالفت زبانی با حکومت،گرفتار تعقیب و تعریز و تعذیب نمی شد.
معیار گزینش کار گزاران حکومتی در دولت علی (ع)،تنها لیاقت و کار دانی و پلاکدامنی افراد بود و وابستگی های قومی و قبیله ای و سیاسی در این امر دخالتی نداشت.او در مراقبت بر اعمال کار گزارانش نهایت دقت و در برابر خطاهایش غایت شدت را به کار می بست و به هیچ بهانه ای از جمله حفظ آبروی نظام یا آبروی خاطیان،عدالت را زیر پا نمی نهاد.