تحول و جایگاه طبقه متوسط در ایران معاصر

معمولا پیدایش طبقه متوسط تأثیر گذار در یک جامعه، حاصل رشد و توسعه اقتصادی است و ظهور طبقه متوسط جدید در چنین شرایطی به همراه خود، ساختار اجتماعی و ارزش ها را دچار تغییر می کند. یکی از این تغییرات اساسی میل به دموکراتیک شدن و ترغیب در جهت حاکمیت مردم است. در ایران طبقه متوسط جدید از بطن تولید زاده نشد، این طبقه عمدتا ناشی از گسترش نظام آموزشی و گسترش شهرنشینی است و هیچ یک از این پدیده ها در رابطه مستقیم با تولید اقتصادی شکل نگرفته اند، بلکه منشأ این پدیده ها در رانت نفت است. درآمدهای نفتی همه تاروپود مناسبات اقتصادی اجتماعی جامعه ایرانی را متأثر ساخته است. انحصار درآمدهای نفتی و استفاده از این منابع برای تأمین مخارج جاری دولت ها، مناسبات بین گروه های اجتماعی و دولت را شکل داده. بر این اساس می توان طبقه متوسط در ایران را به یک طبقه متوسط اقتصادی تولیدی بلکه یک طبقه متوسط فرهنگی (که ناشی از گسترش تحصیلات آموزشی به مدد درآمدهای نفتی بود) نامید.